Bijeenkomst 2

Als docent is je stem een van de belangrijkste stukken gereedschap die je tot je beschikking hebt. Niet alleen om kennis mee over te dragen, maar ook voor het beïnvloeden van de stemming in de klas zijn je stemgeluid en je manier van spreken van cruciaal belang.

Minder naar wát je zegt, maar des te meer naar de manier waarop.

Notities

• Euh, kan je afleveren.
• Tempo is ook een groot ding. Langzaam praten is saai, maar intoneren heel veel. Monotoon is eigenlijk pas vervelend. Juiste spreektempo is dus iets langzamer, maar er is niets zo vervelend dan monotoon en woorden inslikken.
• Spreken is vaak een blinde vlek, je word er pas mee geconfronteerd als je naar jezelf kijkt of luisterd.
• Je hoort jezelf fysiek anders, je eigen stem is eigen filter.
• Je bent vaak niet onzeker over je stem maar over de vakinhoud. Op dat moment gaat de vakinhoud niet veranderen, maar wel hoe je overkomt.
• Je hoeft niet over een klas heen te praten als een klas veel lawaai maakt. Niet eroverheen maar erdorheen.

Kennisclips

Spreken voor de klas (introductie)

Bijna elke docent snapt dat je stem een belangrijk instrument is, maar we staan er eigenlijk te weinig bij stil. We praten vooral om informatie over te brengen, maar niet de manier waarop. En dat is juist het interessants. Als je vraag wanneer je zelf een goede docent heeft gehad, gaat dat bijna nooit over vakinhoudelijk maar het gros gaat over de manier waarop, niet de wat. Ene kant leuk effectief, andere kant technisch goed en gezond.

Spreken voor de klas (Technisch en gezond)

Stemprobleem; heezhijd, schors. Verlies van controle. Kuchen of droge keel. Factoren in omgeving spreken een rol, de ruimte (akoestiek). Omgevingslawaai etc. herrie van de gang. Individu; introvert spreken minder etc. Onderhoud naar je stem. Als je stress hebt ga je beschermen, er zit minder ruimte in je plooien (stembanden). Tijdens het spreken zit je soms in de hoge adem zitten, flink uitademen is de oplossing. Hoesten is een natuurlijke functie, kuchen niet. Voldoende drinken is belangrijk, water dus als je lesgeeft. De beste oplossing is je omgeving aanpassen, minder lawaai eromheen etc.

Spreken voor de klas (Spreekkompas)

In een gesprek luister je niet alleen naar wat iemand zegt, maar ook waarop. Toon, tempo, intonatie. Het woordje ok heeft verschillende manieren om uitgesproken te worden. Spreektempo hangt af van de situatie. De luisteraar heeft altijd gelijk. Model gaat uit van geluid.

• Licht stemgeluid, lage klanten onderdrukt. Zwaar stemgeluid. Autoriteit en energe zijn dus vooral zwaar.
• Scherp stemgeluid, ‘metaligheid of scherpte’. Gedempt stemgeluid.

1. Autoriteit; duidelijk, daadkrachtig maar ook, autoritair, dominant.
2. Energie;
3. Contact;
4. Rust;

Mijn stijl is denk ik aardig ‘autoritair’. Duidelijk, zakelijk etc. Maar daardoor komt het misschien een beetje nors over. Soms wat meer richting ‘energie’.

In elke situatie, op bepaalde momenten kan je een richting inzetten. Energie is liefde voor het vak. Autorieit schept duidelijk maar minder gezellig. Rust zorgt voor kalmte, op hun gemak te stellen. Helpt niet bij droge stof. Contact, iets gedaan wilt krijgen of persoonlijke vragen wilt stellen.

Opdracht

Neem een audio-opname mee van jezelf terwijl je lesgeeft. Twee minuten is voldoende, maar langer mag natuurlijk ook. Gebruik het model van Tim om je eigen stem te analyseren. Ga er eens mee experimenteren in je lessen en schrijf een reflectie over het effect.

Er zijn twee punten die ik bij mezelf opmerk maar ook wat terug te lezen in de feedback van mijn studenten terwijl ik lesgeef. Door dat ik enthousiast ben over de stof ligt het tempo van mijn spreken wellicht aan de hoge kant. Verder geven studenten aan dat ik in bepaalde situaties een hele andere toon van spreken heb.

Als ik instructie geef (college) voor een grote groep ben is mijn stem meer ‘autoritair en zakelijk’, ik probeer me dan goed te focussen op m’n verhaal en dat duidelijk te vertellen. De andere kant daarvan is dat dit ‘streng’ of ‘zakelijk’ bij de studenten kan overkomen. Dat is niet per se fout, dit geeft structuur en duidelijkheid, iets wat studenten ook kunnen waarderen maar enigszins het speelse en energie weghaalt.

Als ik studenten in groepjes spreken of individueel veranderd mijn stem veel meer naar energie en enthousiasme waardoor studenten mij denk ik een stuk benaarerbaarder vinden. Ik heb het gevoel dat de sfeer dan iets ‘losser’ is.

Tips (feedback) van Tim: Voor tempo; rek je mede-klinkers uit en laat tussen zinnen wat vaker een stilte vallen om je af te remmen. Tempo en timing zijn twee verschillende manieren. Tempo te verlagen je klinkers proberen uit te rekken.Probeer stiltes ook niet op te vullen met ‘euh’ of stopwoorden maar laat die stilte gewoon vallen. Als je stem ‘autoritair’ is dat niet goed als je veel response van een klas wilt.